De reis van een kokosnoot

Afgelopen april luidden we het kokosnoodsignaal. Wat daaraan voorafging en wat volgde kunnen we niet anders omschrijven dan een achtbaan. Een enorm leerzame achtbaan, dat zeker. Vijf maanden later blikken we terug en kijken we vooruit.

Waar het ons allemaal om te doen was: de vele kokosboeren die op of onder de armoedegrens leven. Wereldwijd zijn er zo’n 16 miljoen kleinschalige kokosboeren – bijna evenveel als we inwoners in Nederland hebben dus. Een aanzienlijk deel van deze boeren leeft onder de armoedegrens, wat bijvoorbeeld betekent dat zij hun kinderen niet naar school kunnen sturen. Nederland draagt hiervoor een grote verantwoordelijkheid: wij zijn de op een na grootste kokosolie-importeur. Een groot deel van de olie die we importeren wordt direct weer geëxporteerd, maar nog steeds bewerken we in Nederland zo’n 107.000.000 kilo. Van de producten in je plaatselijke supermarkt bevat 1 op de 20 dan ook een vorm van kokos. Je vindt het terug in snoep, koekjes, ijs, oploskoffie en babyvoeding.

Achter deze 107 miljoen kilo zitten 200.000 kleinschalige boeren, die voornamelijk in de Filipijnen leven. In de Filipijnen leeft 56 procent van de kokosboeren onder de armoedegrens. Zij moeten samen met hun gezin rondkomen van minder dan 1,90$ per dag. Niet onbelangrijk: om kokosnoten te oogsten beklimmen de boeren kokosbomen die tot wel 30 meter hoog kunnen worden. Omdat hun eigen noten in de meeste gevallen te weinig opbrengen zijn ze daarnaast vaak ook nog als klimmer  in dienst op andere, grotere kokosplantages. Dat is gevaarlijk werk. Een ongeval zit in een klein hoekje en is niet alleen desastreus voor de boer, maar voor zijn of haar hele gezin.

Deze video wordt niet getoond omdat er (nog) niet akkoord is gegaan met het plaatsen van cookies.
Wijzig keuze

Living wage
We wilden meer weten over de (omvang van de) problematiek en vertrokken daarom in april zelf naar Indonesië – na de Filipijnen de grootste leverancier van kokos aan Nederland. Op Java en Sulawesi hebben we onderzocht hoe een leefbaar loon en inkomen er op die eilanden uitziet. Een leefbaar loon slaat daarbij op mensen die werken in loondienst en betekent dat zij een waardig leven kunnen leiden. Een leefbaar inkomen zegt iets over de mensen die als zelfstandige werken, zoals dus veel van de kokosboeren. Nadat we het leefbaar loon en inkomen berekend hadden, konden we uitrekenen hoeveel een kokosboer per kokosnoot moet verdienen om een menswaardig bestaan te leiden.

1.000 kokosnoten
We maakten in Indonesië ook kennis met de handelaren, transporteurs en alle 55 kokosboeren die meewerkten aan ons pilotproject. Voor dit project namen we bij de boeren 1.000 kokosnoten af die we op de blockchain hebben gezet met onze partner Provenance, een Britse organisatie die werkt aan meer transparantie in productketens. Lang verhaal kort: elke noot kreeg dankzij blockchain een eigen digitaal paspoort, waardoor op elk moment gecheckt kon worden wie de huidige eigenaar van de noot was, waar de noot daarvoor geweest was en wie er hoeveel aan verdiende. (Bekijk hier de reis die een kokosnoot aflegde van boer Arjo Wiyadi naar de Nederlandse consument Paul.)

De boeren kregen voor de noten een eerlijke prijs, wat de optelsom was van de normale marktprijs plus een zogenaamde Living Income Premium – de marktprijs is de prijs die ze normaalgesproken ontvangen, de Living Income Premium is het bedrag dat ze volgens ons nodig hebben om tot een leefbaar inkomen te komen. De boeren hadden via sms toegang tot de blockchain, en hebben allemaal bevestigd dat ze het beloofde bedrag inderdaad ontvangen hebben.

Behalve de boeren hadden ook de tussenhandelaren, transporteurs, wij als Fairfood en uiteindelijk de consument toegang tot de blockchain. Iedereen bevestigde op zeker moment in bezit te zijn van de kokosnoot en iedereen bevestigde dat afgesproken bedragen betaald waren. Iedere transactie is als het ware 1 blokje in de totale blockchain van de kokosnoot. Doordat alle blokjes met elkaar verbonden zijn is gesjoemel niet meer mogelijk – een partij kan bijvoorbeeld niet eenzijdig het bedrag aanpassen dat de boer voor de noot betaald heeft gekregen.

Deze video wordt niet getoond omdat er (nog) niet akkoord is gegaan met het plaatsen van cookies.
Wijzig keuze

Transparantie
We wilden met dit pilotproject twee dingen doen: laten zien dat voedselketens kunnen worden vastgelegd met blockchain en dat blockchain in deze vorm de garantie kan geven dat een leefbaar inkomen daadwerkelijk is uitgekeerd.

De transparantie die blockchain kan realiseren is nodig voor een eerlijkere verdeling van het geld dat we hier in Nederland als consument voor ons product betalen. De weg die kokos momenteel aflegt van boer naar bord is op dit moment allesbehalve transparant. Doordat tussenhandelaren en kokosverwerkers beter georganiseerd en geïnformeerd zijn, hebben zij veel meer macht in de keten en blijft veel van het geld dat we hier in Nederland voor onze kokos betalen bij hen hangen.

Kokosnoodsignaal
De pilot is heel succesvol geweest en heeft ons veel geleerd over de problematiek en mogelijke oplossingen. Nu moeten we doorpakken. Een aantal van de 1.000 kokosnoten hebben we daarom als kokosnoodsignaal verstuurd naar de grotere kokosverwerkers van Nederland – denk aan Unilever, Mars en Friesland Campina. Dit zijn de partijen die uiteindelijk het verschil kunnen maken door aan de vraagkant daadwerkelijk iets te veranderen. Wat wij willen: met deze partijen om de tafel gaan zitten en samen onderzoeken hoe we ketens transparanter kunnen maken en er zo op kunnen toezien dat de boeren een leefbaar inkomen verdienen.

De eerste gesprekken staan gepland, interessante connecties zijn gemaakt. We gaan een heel spannende periode in. Over de vorderingen, maar uiteraard ook de tegenslagen, gaan we uitgebreid verslag doen op onze blog. Keep you posted!

In de media
We zijn trouwens heel blij met alle aandacht die we voor de kokosboeren hebben gekregen in de media. Van een live-item bij RTL Live, tot prachtige artikelen in Trouw, De Volkskrant, de Leeuwarder Courant en Voor de Wereld van Morgen.