Kan een koffieboer de huur betalen?

Je hebt inmiddels waarschijnlijk wel van de koffieprijscrisis gehoord. Trabocca is een Nederlandse importeur van zogenaamde specialty coffee en betaalt voor die koffie een aanzienlijk hogere prijs. Als de eerste gebruiker van Trace, het traceerbaarheidsplatform dat Fairfood binnenkort lanceert, wil Trabocca te weten komen: is de prijs die zij betalen voor de koffieboeren genoeg om tot een leefbaar inkomen te komen? Commercieel directeur Sander Reuderink vertelt ons over zijn zoektocht naar armoede-vrije koffie.

Van alle koffie die wij wereldwijd drinken, wordt 80 procent verbouwd door 25 miljoen kleinschalige boeren. Al vele jaren ontvangen deze boeren voor hun werk een prijs die te laag is om huishoudkosten te dekken. Sterker nog: in veel gevallen zelfs om de productiekosten van die koffie te dekken. In onze industrie spreken we inmiddels van de koffieprijscrisis – een crisis die leidde tot migratie, kinderarbeid en ontbossing op een schaal die we ons niet eens voor kunnen stellen.

Er zijn de laatste jaren talloze initiatieven opgestaan die hebben geprobeerd om het probleem op te lossen. Wat niet helpt: de boeren produceren doorgaans een product dat nog niet ‘af’ is – dat verdere verwerking nodig heeft voordat het geëxporteerd kan worden. Bestaande initiatieven die zich richten op sociale duurzaamheid houden zich met name bezig met de prijs van dat verwerkte product, en geven geen inzicht in de prijs die de boer ontvangt. Laat staan dat ze stilstaan bij de vraag in hoeverre de boeren in staat zijn om productie- en huishoudkosten te dekken. Wat schrikbarend is: zelfs in gecertificeerde toeleveringsketens blijkt armoede alomtegenwoordig.

Een mensenrecht
Een leefbaar inkomen is een mensenrecht (de International Labour Organisation definieerde het als een mensenrecht in hun aanbevelingen voor de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 23) maar verdwijnt vreemd genoeg nog veel te vaak naar de achtergrond in de lange, onoverzichtelijke toeleveringsketens van ons eten. In de specialty coffee-sector denken we graag dat ‘onze’ koffieboeren meer verdienen, omdat we meer betalen voor een betere kwaliteit koffie. Maar hoe weten we eigenlijk zeker dat dat zo is? En hoeveel meer is precies genoeg? Trabocca heeft besloten om de antwoorden op die vragen te gaan vinden.

De groep boeren die we voor een eerste pilot hebben geselecteerd bestaat uit 278 kleinschalige producenten uit Guji, Ethiopië. Elk jaar leveren deze boeren hun vers geoogste koffie af bij het wasstation Suke Quto, een leverancier met wie wij al jaren samenwerken. We hebben Fairfood’s platform Trace enkele maanden geleden op de toeleveringsketen losgelaten om zowel de leveringen van de boeren als de bijbehorende betalingen te kunnen volgen. Wat we extra mooi vinden: dankzij dit platform kunnen we de informatie die we boven tafel halen ook inzichtelijk maken voor onze consumenten.

36-koppige families
Voordat we aan dit project begonnen, heb ik een prijs vastgesteld die huishoudelijke kosten en productiekosten moet dekken. Toen de eerste data van de transacties binnenkwam, realiseerde ik me pas hoezeer ik de diversiteit van de boeren had onderschat. Om maar iets te noemen: waar ik was uitgegaan van families die gemiddeld vijf leden tellen, bleek uit onze dataset dat er families bij zaten tot wel 36 leden! Het gevolg was dat de huishoudelijke data waar ik nu over beschik niet specifiek genoeg is om een solide claim te kunnen maken als het gaat over een leefbaar inkomen.

Een extra complicerende factor bleek te zitten in het feit dat de boeren niet al hun koffie aan ons verkopen. Vaak houden de families een deel van de koffie voor zichzelf om die later in gedroogde vorm op de lokale markt te verkopen – ongeveer zoals jij en ik een spaarrekening onderhouden. Hierdoor blijft een aanzienlijk deel van de koffie onzichtbaar voor ons, en kunnen wij er onmogelijk achter komen wat de boeren daar voor extra inkomsten uit halen. Nog zoiets: de boeren hebben vaak ook neveninkomsten die niet aan koffie zijn gerelateerd, zoals het fokken van vee of het verbouwen van andere gewassen. Hoe weet je dan of de prijs die jij betaalt proportioneel bijdraagt aan wat je hoopt dat een leefbaar inkomen is?

Bovengemiddelde prijs
Koffieboeren in Ethiopië ontvangen rond de 10 Ethiopische Birr (USD 0,30) per kilogram koffiebessen, afhankelijk van de regio en het seizoen. Uit onze data konden we opmaken dat de boeren die deelnemen aan dit project maar liefst 27 Birr (USD 0,90) voor hun koffie ontvingen, wat zich laat vertalen naar USD 6,30 per kilogram geroosterde koffie. Toegegeven: de hogere prijs laat zich deels verklaren door het feit dat dit seizoen de prijzen voor koffiebessen in de hele Guji-regio hoger waren. Het laat ons echter ook zien dat samenwerkingen voor de lange termijn en een focus op kwaliteit wel degelijk het verschil kunnen maken.

Dan de hamvraag: is de prijs die wij betalen genoeg om productie- en huishoudelijke kosten te dekken? Om tot een leefbaar inkomen voor koffieboeren te komen? Het eerlijke antwoord is dat er onder de boeren te veel diversiteit is om met de beschikbare data eenduidige conclusies te kunnen trekken. Voor het nieuwe koffieseizoen willen we daarom nieuwe partnerschappen sluiten om meer data boven tafel te halen.

Wordt vervolgd dus. Op naar armoede-vrije koffie!