Drinken we in 2050 geprinte koffie en kunstmelk?

Hoe ziet onze kantoorlunch eruit in 2050? Wie weet eten we een 3D-geprinte zeewierburger, met een schijfje tomaat uit de pixel-moestuin waar we een abonnement op hebben. De knisperige groene sla is per drone bezorgd. Via satellietbeelden kon je gisteren nog checken dat de krop in perfecte conditie op het veld stond. Voor de vleessmaakliefhebbers is er een afgepaste hoeveelheid kweeksalami beschikbaar. En drinken we geprinte koffie en kunstmelk. Hoe innovatief onze kantoorlunch er straks ook uitziet, één ding zal hetzelfde blijven: ons eten begint nog steeds bij de boer.

We kennen allemaal het klassieke voorbeeld van stadse kinderen die denken dat melk net als cola in een fabriek wordt gemaakt. Maar hoe zit het eigenlijk met onze eigen kennis van de mensen die een groot deel van ons eten maken, behalve wat we zien in Boer Zoekt Vrouw? Er bestaat helaas geen vak Voedselkunde op school.

De boer is het afvoerputje van de productieketen, zei minister Carola Schouten een tijd terug aan tafel bij de talkshow van Jeroen Pauw. Haar ambitie is om van Nederland een koploper te maken in kringlooplandbouw. Dat wordt alleen een succes als we boeren en tuinders weer zien staan en beseffen wat erbij komt kijken om voedsel te maken, aldus de minister.

In iets andere bewoordingen bracht koffiebrander én WAKEcUPCALL-ambassadeur Barend Boot dezelfde boodschap. Hij deed dat ten overstaan van iedereen die ertoe doet in de koffiewereld. Zijn bedrijf was net uitgeroepen tot de nummer 1 van de Koffie Top 100 2018. Op het podium deed hij een oproep aan de hele zaal: “We zijn hier een prachtig feest aan het vieren, maar laten we niet de koffieboer vergeten. Die heeft zo veel moeite gedaan om de koffie zo mooi te krijgen, maar krijgt soms niet eens genoeg betaald om ervan te kunnen leven.”

Het is leuk om te winnen, zei hij achteraf over zijn spontane actie, ‘En als je dan toch even het podium hebt, kun je dat maar beter benutten.’ Hij hoopt dat er volgend jaar bij de verkiezing van de Misset Koffie top 100 meer aandacht is voor de personen bij wie de koffie begint: de koffieboeren. Want, zoals Barend zegt: ‘Je kunt nog zo’n goede cappuccino maken, maar uiteindelijk zijn de bonen de basis van een prijswinnende koffie.’

Intussen laten boeren steeds vaker van zich horen. Koffieproducenten uit dertig landen in Afrika, Latijns-Amerika en Aziuë schreven eind september een brandbrief aan de grote koffiemerken. De lage koffieprijs, soms zelfs onder de kostprijs, bedreigt een duurzame toekomst van koffie.

In Nederland heeft landbouwkoepel LTO intussen de campagne #watkrijgtdeboer gelanceerd, om aandacht te vragen voor de ‘scheve situatie’ waarvan veel consumenten geen weet hebben. Raad eens wat een aardappelteler ontvangt voor een kilo aardappelen die je in de supermarkt koopt voor 1,30 euro… Dat is 14 cent. Nog een voorbeeld: van de 90 cent die je betaalt voor een pak melk, gaat 30 cent naar de melkveehouder.

Er is meteen ook kritiek op de campagne: prijsverhoudingen zeggen niks over winstmarges. Volgens het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel pakt een supermarkt slechts 2 cent winst op zo’n pak melk van 90 cent.

Ook in de koffie wordt die discussie regelmatig gevoerd, ook tijdens onze WAKEcUPCALL-campagne. Van de 2,50 euro die je in een koffiebar betaalt voor je bakje zwarte koffie, gaat slechts 1 à 2 procent naar boer, hebben we geconstateerd op basis van onderzoeksgegevens. Maar wat zegt dat eigenlijk? ‘Van die 2,50 euro moet ik ook mijn barista’s betalen, de huur van mijn pand, gas en licht’, zegt een eigenaar van een koffiebar dan. ‘Ik maak geen 2,45 euro winst op jouw kopje koffie.’

Natuurlijk niet, en dat zal ook niemand beweren. Het is alleen dat een boer voor 5 cent per 50 koffiebonen (want zoveel gaan er gemiddeld in een kopje koffie) heel wat koffie moet oogsten, wil hij of zij er goed van kunnen rondkomen.

Misschien moet de discussie dan uiteindelijk ook niet om de precieze prijs draaien. De vraag is:  kunnen mensen die aan de basis staan van ons voedsel, daar zelf fatsoenlijk van rondkomen? En zien ze er een toekomst in, voor zichzelf en misschien wel voor hun kinderen? Zoals de koffieboeren schrijven in hun brief: “The imbalance of the chain needs to be corrected and each link of the chain has to be profitable.” Laten we hier met z’n allen werk van maken. Anders drinken we straks alleen nog maar kunstkoffie en geprinte melk.